DINH DƯỠNG VÀ SỨC KHỎE ĐÔI MẮT

Thị giác là giác quan quan trọng nhất trong năm giác quan của cơ thể. Sức khoẻ đôi mắt đi song song với sức khoẻ chung, vì thế cần có một chế độ dinh dưỡng chăm sóc đặc biệt dành cho sức khỏe đôi mắt.

I. Biểu hiện thường gặp báo hiệu đôi mắt cần chăm sóc sức khỏe

Giảm thị lực, mắt khô và mỏi là biểu hiện của nhiều nguyên nhân khác nhau:

Chứng giảm thị lực

Chứng giảm thị lực là gì: Tầm nhìn là giác quan đặc biệt quý giá nhất của chúng ta. Gần một nửa bộ não của con người tham gia vào các hoạt động liên quan đến thị lực. Mất thị lực là bất kỳ sự giảm sút nào về khả năng nhìn, bao gồm nhìn mờ, nhìn đôi, điểm mù, nhìn ban đêm kém ….

Mất thị lực có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai mắt, nó có thể xảy ra dần dần hoặc đột ngột, có thể là một phần hoặc toàn bộ. Những thay đổi về thị lực có thể bắt nguồn từ chính mắt hoặc có thể do nhiều bệnh lý khác nhau gây ra ảnh hưởng đến não hoặc thậm chí toàn bộ cơ thể. Một số nguyên nhân phổ biến của mất thị lực bao gồm:

• Đục thủy tinh thể: Một tình trạng mà mắt trở nên mờ. Đục đục thủy tinh thể là nguyên nhân hàng đầu gây suy giảm thị lực và mù lòa trên khắp thế giới.
• Sự thoái hóa của võng mạc (thoái hóa điểm vàng): võng mạc là phần trung tâm của mắt. Sự thoái hóa võng mạc liên quan đến tuổi tác cũng là một trong những nguyên nhân chính gây mù lòa.
• Viêm dây thần kinh thị giác – Glaucoma: Một nhóm các bệnh được đặc trưng bởi sự thoái hóa của dây thần kinh thị giác, chuyển thông tin thị giác từ mắt tới não. Bệnh dẫn đến thị lực kém hoặc mù lòa (Tổn thương dây thần kinh do viêm, bệnh tự miễn dịch hoặc giảm cung cấp máu…)
• Tổn thương võng mạc do bệnh tiểu đường – Bệnh võng mạc tiểu đường: Liên quan đến bệnh tiểu đường là nguyên nhân gây suy yếu thị lực và mù lòa, tình trạng này phát triển khi lượng đường trong máu cao làm hỏng các mạch máu trong võng mạc.
• Chấn thương mắt, tăng nhãn áp  hoặc một số loại thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến thị lực.

Chứng khô và mỏi mắt

Nước mắt có ba lớp. Có lớp dầu bên ngoài, lớp nước ở giữa và lớp chất nhờn bên trong. Nếu các tuyến sản xuất các yếu tố khác nhau của nước mắt bị viêm hoặc không sản xuất đủ nước, dầu hoặc chất nhờn, nó có thể dẫn đến hội chứng khô mắt. Khi nước mắt thiếu dầu, chúng sẽ nhanh chóng bay hơi và mắt bạn không thể duy trì độ ẩm ổn định. Tình trạng nước mắt không đủ, làm cho mắt bị khô và dẫn đến khó chịu và các vấn đề thị giác tiềm ẩn

Ngoài các nguyên nhân có thể hết khi dừng tác động như: Liệu pháp thay thế hormone, tiếp xúc với gió hoặc không khí khô, dị ứng, một số loại thuốc, đeo kính áp tròng lâu dài, không chớp mắt đủ … thì với cuộc sống hiện đại, đối mắt bị tác động lớn bởi việc nhìn chằm chằm vào thiết bị điện tử trong nhiều giờ, nhịp sống áp lực đấy nhaanh sự lão hóa là yếu tố cần được quan tâm chăm sóc thường xuyên

II. Bệnh phổ biến liên quan đến mắt

Oxy hóa được cho là đóng một vai trò quan trọng trong quá trình lão hóa và là bệnh sinh của nhiều bệnh thoái hóa hoặc mãn tính trong đó có đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD).

Đục thủy tinh thể

Đục thủy tinh thể là tình trạng thủy tinh thể bị mờ đi. Đối với những người bị đục thủy tinh thể, nhìn qua thấu kính hơi giống như nhìn qua cửa sổ có sương mù. Thị lực bị mờ do đục thủy tinh thể có thể khiến bạn khó đọc hơn, lái xe (đặc biệt là vào ban đêm) hoặc nhìn biểu cảm trên khuôn mặt của bạn bè. Hầu hết bệnh đục thủy tinh thể phát triển chậm và không ảnh hưởng ngay đến thị lực của bạn, nhưng với thời gian, đục thủy tinh thể cuối cùng sẽ cản trở tầm nhìn của bạn

Để phòng ngừa thì ngoài việc loại bỏ các yếu tố nguy cơ cao như: Từ bỏ hút thuốc, giảm sử dụng rượu, đeo kính râm bảo vệ mắt khỏi các tia sáng có hại, quản lý các vấn đề về sực khỏe khác (tiểu đường…) thì giải pháp hiệu quả được quan tâm chính là hạn chế quá trình oxy hóa bằng việc: Chọn một chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm nhiều trái cây và rau quả. 

Thêm nhiều loại trái cây và rau quả nhiều màu sắc vào chế độ ăn uống của bạn đảm bảo rằng bạn đang nhận được nhiều vitamin và chất dinh dưỡng. Trái cây và rau quả có nhiều chất chống oxy hóa, giúp duy trì sức khỏe cho đôi mắt của bạn.

Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng một chế độ ăn uống lành mạnh giàu vitamin và khoáng chất có liên quan đến việc giảm nguy cơ phát triển bệnh đục thủy tinh thể. Trái cây và rau quả có nhiều lợi ích sức khỏe đã được chứng minh và là một cách an toàn để tăng lượng khoáng chất và vitamin trong chế độ ăn uống của bạn. Nhóm các vi và dường chất cần thiết bao gồm: Lycopen, Alpha-tocopherol, Lutein và Zeaxanthin, B2, CoQ10

Thoái hóa điểm vàng:

Thoái hóa điểm vàng là một chứng rối loạn về mắt thường gặp ở những người trên 50 tuổi. Nó gây mờ hoặc giảm thị lực trung tâm do điểm vàng mỏng đi. Điểm vàng là một phần của võng mạc chịu trách nhiệm cho tầm nhìn rõ ràng.

Thoái hóa điểm vàng có thể phát triển ở một hoặc cả hai mắt và sau đó ảnh hưởng đến cả hai mắt. Theo thời gian, thị lực của bạn có thể xấu đi và ảnh hưởng đến khả năng làm việc của bạn, chẳng hạn như đọc, lái xe và nhận dạng khuôn mặt. Nhưng điều này không có nghĩa là bạn sẽ mất tất cả thị giác của mình. Mất thị lực thường là trung tâm và mọi người vẫn giữ được thị lực ngoại vi của họ. Một số người chỉ bị mất thị lực trung tâm nhẹ, trong khi những người khác có thể nặng hơn.

Không ai biết chính xác nguyên nhân gây ra thoái hóa điểm vàng nhưng nghiên cứu chỉ ra rằng nó có thể bị ảnh hưởng bởi sự kết hợp của di truyền và các yếu tố môi trường, bao gồm hút thuốc, béo phì và chế độ ăn uống

Cũng như cho bệnh đục thủy tinh thế. Để phòng ngừa bệnh này ngoài việc loại bỏ các yếu tố nguy cơ cao như: Từ bỏ hút thuốc, Duy trì cân nặng hợp lý và tập thể dục thường xuyên, quản lý các vấn đề về sực khỏe khác (tim mạch, huyết áp cao…) thì giải pháp hiệu quả được quan tâm chính là hạn chế quá trình oxy hóa bằng việc: Chọn một chế độ ăn uống nhiều trái cây và rau quả bao gồm cả cá thực phẩm giầu Axit béo omega-3

Một chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều loại trái cây và rau quả, những thực phẩm này chứa các vitamin chống oxy hóa giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh thoái hóa điểm vàng. Axit béo omega-3 được tìm thấy trong cá có thể làm giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng. Ngoài ra các loại hạt, chẳng hạn như quả óc chó, dầu gấc cũng chứa axit béo omega-3.

III. Dinh dưỡng nhằm chăm sóc sức khỏe đôi mắt

Các vi chất giúp duy trì chức năng mắt, bảo vệ mắt chống lại ánh sáng độc hại và giảm sự phát triển của các bệnh thoái hóa liên quan đến tuổi tác. Cùng Hcphar tham khảo một chế độ bổ sung vi, dưỡng chất cho đôi mắt khỏe mạnh phòng ngừa một số biểu hiện và bệnh phổ biến nêu trên.

1. Cao Việt quất:

Các chất dinh dưỡng có chứa trong loại quả này được chứng minh là có tác dụng duy trì và tăng cường thị lực bởi nó là nguồn cung cấp provitamin A, một loại chất dinh dưỡng cần thiết cho thị lực, chống khô mắt, giúp giữ bề mặt của mắt và mí mắt khỏe mạnh, carotenoid có tác dụng chống oxy hóa, chống lại các gốc tự do giúp bảo vệ võng mạc

Ngoài ra, Cao việt quất chứa chất Anthocyanosid làm tăng sắc tố võng mạc, độ nhạy cảm trong việc phân biệt các chi tiết, màu sắc; tăng khả năng dung nạp ánh sáng giúp võng mạc thích nghi với các cường độ ánh sáng khác nhau; tăng cường thị lực cho mắt và vô hiệu hóa những gốc tự do gây hại đến võng mạc. Trong chiến tranh thế giới thứ hai, các phi công của không quân Hoàng gia Anh cho biết thị lực ban đêm của họ được cải thiện rõ rệt sau khi ăn quả việt quất.

Hoạt chất anthocyanosid có trong cao việt quất được chiết xuất từ quả việt quất giúp làm bền thành mạch của các mạch máu li ti trong mắt do tăng sự kết nối của các phân tử collagen, tăng cường lượng máu và oxy đến mắt, tăng cường dinh dưỡng cho mắt giúp mắt không bị mệt mỏi, cải thiện các dấu hiệu nhức, mỏi mắt…

Cao việt quất không những bổ sung dưỡng chất cho mắt mà còn tăng cường tính bảo vệ, đồng thời tạo môi trường dinh dưỡng cho đôi mắt hoạt động tốt hơn, an toàn hơn. Việc đưa hoạt chất anthocyanosid vào những sản phẩm nhằm hỗ trợ thị lực cho mắt rất quan trọng.

2. Dầu gấc:

Trong dầu gấc có chứa nhiều dưỡng chất tốt cho mắt như:

Omega-3  có ba dạng: ALA, DHA và EPA . Các nghiên cứu cho thấy rằng đôi mắt của chúng ta có thể được hưởng lợi nhiều nhất từ ​​chế độ ăn nhiều EPA và DHA  – đặc biệt là DHA là một loại chất béo không no mà cơ thể bắt buộc phải hấp thu và sử dụng từ nguồn thực phẩm do bản thân không tự tổng hợp được. Đối với mắt người lớn , các nghiên cứu cho thấy axit béo omega-3 có thể giúp bảo vệ khỏi: Thoái hóa điểm vàng, Hội chứng khô mắt, Bệnh tăng nhãn áp. Dầu gấc bổ sung chất béo thực vật còn tạo điều kiện để hòa tan nhiều loại Vitamin và dưỡng chất tan trong dầu. Trong các loại rau quả bình thường không chứa chất béo thực vật, vì thế nhiều người dù nạp rất nhiều Vitamin và khoáng chất từ thực phẩm nhưng cơ thê không hấp thu được do không có chất béo để hòa tan chúng

Lycopene là chất chống oxy hóa tốt, có thể ngăn ngừa sớm những tác nhân gây bệnh, độc hại trong cơ thể và ngăn ngừa lão hóa. Lycopene có thể ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự hình thành của bệnh đục thủy tinh thể và giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng , nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở người lớn tuổi. Lycopen có trong dầu gấc cũng ở hàm lượng rất lớn, cao gấp khoảng 68 lần so với trong cà chua.

Beta – carotene: Tiên vitamin A giúp sáng mắt, tăng sức đề kháng mà còn hỗ trợ phòng và điều trị các bệnh về mắt, suy dinh dưỡng và bệnh miễn dịch ở trẻ. trong dầu gấc chứa lượng Beta – carotene cao gấp 15.1 lần so với trong cà rốt.

Alpha-tocopherol là dạng vitamin E đáp ứng tốt nhất nhu cầu của chúng ta. Vai trò chính của vitamin E đối với cơ thể là trung hòa quá trình oxy hóa. Nghiên cứu Bệnh mắt liên quan đến tuổi (AREDS) cho thấy vitamin E, cùng với các chất dinh dưỡng khác (vitamin A, C, kẽm)  giúp ích cho một số người bị thoái hóa điểm vàng do tuổi tác ở mức độ trung bình. Bằng chứng từ một số nghiên cứu khác cho thấy rằng dạng alpha-tocopherol của vitamin E, cùng với lutein và zeaxanthin, có thể làm giảm nguy cơ đục thủy tinh thể.

3. Dầu cá:

Dầu cá chứa nhiều dưỡng chất tốt cho những người bị bệnh về mắt như: vitamin A, Omega 3 (trong đó là DHA và EPA) cần thiết cho mắt,  giúp mắt khỏe hơn,  không bị mệt trong một ngày làm việc căng thẳng, đặc biệt là những người làm việc với máy tính hàng ngày.

Các chất có trong dầu cá còn có khả năng làm giảm nguy cơ mắc bệnh thoái hóa điểm vàng, duy trì sức khỏe của mắt, ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến thị lực

Dầu cá rất tốt cho mắt nhưng nó chỉ phát huy tác dụng khi được sử dụng đúng cách và đúng liều lượng. Mỗi loại dầu cá sẽ có cách sử dụng nhất định. Nên uống dầu cá sau bữa ăn vì dầu cá được hấp thụ tốt hơn cùng chất béo. Không nên uống dầu cá sau 14h giờ vì lúc này hàm lượng omega 3 cơ thể có thể hấp thụ sẽ giảm dần

4. Nhóm các vi chất bổ sung ngăn ngừa sự thiếu hụt gây ảnh hưởng tới mắt

• Vitamin A:

Thiếu Vitamin A là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây suy giảm thị lực trên thế giới. Vitamin A rất cần thiết cho việc tạo ra các mô, da, võng mạc, là vitamin quan trọng giúp thị giác hoạt động tốt hơn. Vitamin A rất cần thiết cho việc duy trì các tế bào cảm giác ánh sáng của mắt, còn được gọi là thụ cảm quang. Nếu cơ thể ko đủ vitamin A, bạn có thể bị chứng mù đêm, mắt khô hoặc bệnh mắt nghiêm trọng hơn, tùy thuộc vào mức độ thiếu hụt.

Vitamin A chỉ tìm thấy trong thực phẩm có nguồn gốc động vật. Các nguồn thức ăn giàu Vitamin A nhất bao gồm gan, lòng đỏ trứng và các sản phẩm từ sữa. Ngoài ra cơ thể còn hấp thu vitamin A từ các hợp chất chống oxy hóa của thực vật được gọi là carotenoid provitamin A, được tìm thấy trong một số lượng lớn trái cây và rau quả. Tiền vitamin A carotenoid cung cấp khoảng 30% nhu cầu vitamin A của người trưởng thành. Hiệu quả nhất của chúng là beta-carotene, có trong cải xoăn, rau bina và cà rốt, dầu gấc.

• Vitamin nhóm B

Vitamin B2: Công dụng của vitamin B2 với cơ thể rất quan trọng. Loại vitamin này tham gia vào quá trình chuyển hóa chất dinh dưỡng từ protein, chất béo, carbohydrate thành năng lượng cho tế bào dưới dạng ATP. Vì thế, không thể phủ nhận lợi ích của vitamin B2 trong duy trì chức năng của mọi hệ cơ quan trong cơ thể. Một trong số đó là tác dụng ngăn ngừa các vấn đề về mắt. Nghiên cứu khoa học đã chứng minh vitamin B2 có tác dụng trong việc ngăn ngừa các bệnh đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, keratoconus. Ngoài ra, sử dụng loại vitamin này dưới dạng thuốc nhỏ mắt đang được áp dụng trong y học cho những bệnh nhân tăng nhãn áp, rối loạn mắt ở người cao tuổi.

Vitamin B6: Đôi khi, chế độ ăn uống không khoa học, thiếu hụt vitamin B6 dẫn đến những vấn đề về mắt. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu bạn bổ sung đầy đủ vitamin B6 cùng với những loại vitamin thiết yếu khác như folate có thể ngăn ngừa chứng rối loạn mắt và các vấn đề liên quan đến thị lực. Không chỉ vậy, qua các nghiên cứu, người ta còn thấy rằng vitamin B6 có tác dụng giúp làm chậm và ngăn ngừa sự khởi phát của các bệnh về mắt điển hình như thoái hóa điểm vàng và các vấn đề về thị lực

• Bộ đôi chống oxy hóa cho mắt: Lutein và Zeaxanthin

Carotenoid là một loại dinh dưỡng thực vật được tìm thấy trong tế bào của nhiều loại thực vật. Carotenoid chịu trách nhiệm về màu sắc rực rỡ được thấy ở nhiều loại thực vật, chẳng hạn như màu đỏ tươi, cam và vàng của các loại trái cây và rau quả khác nhau. Trong khi các sắc tố này đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe thực vật, chúng cũng mang lại lợi ích sức khỏe cho những người ăn thực phẩm là nguồn cung cấp dinh dưỡng thực vật tốt này.

Trong nhóm này cùng với Beta – carotene, Alpha – tocopherol (tiền Vitamin A-E) là bộ đôi vô cùng quan trọng đối với mắt: Lutein và zeaxanthin – những chất chống oxy hóa quan trọng, giúp bảo vệ tế bào mắt của bạn khỏi bị hư hại, hỗ trợ việc loại bỏ các gốc tự do trong mắt của bạn.

Lutein và zeaxanthin là những carotenoid duy nhất được tìm thấy trong võng, chúng tập trung chủ yếu ở vùng hoàng điểm, nằm ở phía sau mắt, rất cần thiết cho thị lực, nơi chúng tập trung hai loại carotenoid này được gọi là sắc tố điểm vàng.

Theo một nghiên cứu năm 2011, lutein và zeaxanthin có thể bảo vệ chống lại sự tiến triển của AMD giai đoạn cuối đến mù lòa.

Bệnh võng mạc tiểu đường: lutein và zeaxanthin có thể giúp giảm các dấu hiệu stress oxy hóa có thể dẫn đến tổn thương mắt và mất thị lực.

Đục thủy tinh thể. Theo một nghiên cứu năm 2006, những người ăn chế độ ăn ít lutein và zeaxanthin có thể có nguy cơ mắc bệnh đục thủy tinh thể cao hơn.

Ngoài ra, Lutein được báo cáo là một loại carotenoid có đặc tính chống viêm, nhiều bằng chứng cho thấy lutein có một số tác dụng có lợi, đặc biệt là đối với sức khỏe của mắt. Theo một nghiên cứu năm 2016, Lutein có thể giúp giảm các triệu chứng của tình trạng khô mắt như: đỏ, ngứa, rát, mắt, mờ tạm thời và cảm giác như có cát trong mắt.

Lutein và zeaxanthin hoạt động như một chất chống nắng tự nhiên giúp bảo vệ mắt khỏi ánh sáng màu xanh có hại. Người trưởng thành cần ít nhất 6 mg lutein và / hoặc 2 mg zeaxanthin mỗi ngày để giảm đáng kể nguy cơ thoái hóa điểm vàng.

Lutein và zeaxanthin thường được tìm thấy trong các loại rau lá xanh, ngoài ra con có trứng, ngô và nho đỏ. Carotenoid được hấp thụ tốt hơn khi ăn kèm với chất béo, vì vậy bạn nên thêm một ít bơ hoặc dầu khi ăn cùng những thực phẩm trên

• Nhóm chất chống oxy hóa khác:

Vitamin E: Vitamin E là một chất dinh dưỡng quan trọng đối với thị lực, sinh sản và sức khỏe của máu, não và làn da. Do vitamin E cũng có đặc tính chống oxy hóa nên có thể bảo vệ các tế bào của bạn chống lại tác động của các gốc tự do.

Coenzyme Q10: CoQ10 đã được chứng minh là có hiệu quả hơn trong việc ngăn chặn quá trình peroxy hóa lipid so với vitamin E và carotenoid. Sự hiện diện của CoQ10 có lợi cho hiệu quả chống oxy hóa của vitamin E và sự tương tác của chúng có lợi cho nhau để bảo vệ chống oxy hóa hiệu quả. CoQ10 có thể hoạt động như một chất chống oxy hóa mạnh đối với mắt,

Nồng độ CoQ10 trong huyết tương giảm dần theo tuổi tác, nghiên cứu cho thấy mức CoQ10 trong võng mạc có thể giảm trung bình khoảng 40%. Sự suy giảm này có thể gây ra hai hậu quả ở võng mạc: giảm khả năng chống oxy hóa và giảm tổng hợp ATP (do nồng độ của CoQ10 làm hạn chế sự vận chuyển điện tử).

• Nhóm khoáng chất:

Kẽm Gluconate: Kẽm là một phần của nhiều enzyme thiết yếu, bao gồm superoxide dismutase, có chức năng như một chất chống oxy hoá. Kẽm liên quan đến sự hình thành các sắc tố thị giác trong võng mạc, thiếu kẽm có thể dẫn đến chứng mù đêm. Ngoài ra thường xuyên bổ sung kẽm còn giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng với người cao tuổi.

Mg: Mg có tầm quan trọng thiết yếu trong việc điều chỉnh các chức năng tế bào của các mô mắt. Mối liên hệ của nồng độ Mg với cơ chế bệnh sinh của bệnh tăng nhãn áp có thể là do Mg đóng vai trò rất quan trọng như là một đồng yếu tố cho một số enzym liên quan đến ATPase liên kết màng, bộ điều chỉnh co cơ trơn thành mạch. Việc cải thiện lưu lượng máu ở mắt và ngăn ngừa mất tế bào hạch sẽ làm cho magiê trở thành một ứng cử viên tốt để kiểm soát bệnh tăng nhãn áp

Mắt khỏe mạnh cần phối hợp rất nhiều yếu tổ: Di truyền, dinh dưỡng, sinh hoạt…. Dinh dưỡng cho đôi mắt cùng không nằm ngoài quy luật chung của quá trình lão hóa, việc bổ sung các chất chống oxy hóa đặc thù cho mắt sẽ là một lựa chọn ưu tiên trong việc chăm sóc. Bổ sung thế nào, bao nhiêu là phù hợp, hãy lắng nghe cơ thể mình cùng sự hỗ trợ của các chuyên gia y tế.